ერთი შეხედვით, ცოტა უცნაურია ის ფაქტი, რომ ადამიანი დიდ ეკრანზე სხვა ადამიანების ტრაგიკული ისტორიების ნახვაში ფულს იხდის. მაყურებლების დიდ ნაწილს განსაკუთრებულად უყვარს ტიტანიკი, მეფე ლომი, რომეო და ჯულიეტა და მრავალი სხვა სევდიანი სიუჟეტის მქონე ფილმი, რომელიც ტრაგიკულად სრულდება ან იქ ადამიანური ტრაგედიები თამაშდება.
ნუთუ ეს ნორმალურია?
ეს კითხვა ფსიქოლოგებსაც გაუჩნდათ და შესაბამისი კვლევებიც ჩაატარეს. აღმოჩნდა, რომ სევდიანი ისტორიების მიმართ მიზიდულობა უჩვეულო სულაც არ ყოფილა. საქმე ჩვეულებრივ ბიოლოგიურ პროცესებთან გვაქვს, რომლებიც ტრაგიკული ამბების ყურებისას ჩვენს სხეულში მიმდინარეობს. უკეთ გასაგებად ნეირობიოლოგიას უნდა ჩავუღრმავდეთ.
თურმე ემოციურად დატვირთული, სევდიანი ან სულაც ტრაგიკული ფილმების ყურებისას ჩვენს ტვინში უამრავი საჭირო და სასარგებლო პროცესი მიმდინარეობს და რაოდენ გასაკვირიც უნდა მოგეჩვენოთ, ტვინის ასეთი აქტივობა “პროვოცირებას უკეთებს” ისეთ დადებით გრძნობებს, როგორიცაა ბედნიერების, სიახლოვის შეგრძნება და სოციალიზაციის სურვილი. მართლაც საინტერესოა.
ანუ, რაშია საქმე?
ფილმის ყურებისას ჩვენი ტვინის ორივე ნახევარსფეროში აქტიურდება ვიზუალური და მგრძნობელობითი სენსორები. ერთ-ერთი ნეიროსინემატიკური კვლევით დადგინდა, რომ საბაზისო დონეზე ჩვენი ტვინი ამუშავებს და ახარისხებს სიუჟეტს, შემდეგ კი საკუთარი ემოციური ასპექტებით ამუშავებს და შთაბეჭდილება უკვე ინდივიდუალიზებული ხდება.
მაგრამ მიუხედავად ინდივიდუალური ემოციებისა, კვლევა ცხადყოფს, რომ ტრაგიკული ფილმების ცქერას სინამდვილეში ჩვენთვის ბედნიერება მოაქვს.
ამ ფენომენს რამდენიმე ახსნა აქვს. ერთ-ერთის თანახმად, სევდიანი ფილმები ჩვენი ემოციების ერთგვარ ამრეკლად იქცევა – ჩვენ გმირების ტრაგიკულ ისტორიას საკუთარს ვადარებთ და მადლიერებით ვივსებით. “ეს რეფლექსია იმ თერაპიულ ტექნიკას ჰგავს, რომლის დროსაც პაციენტებს სთხოვენ, წარმოიდგინონ ვინმე მათზე უარეს მდგომარეობაში, რათა ამ კუთხით შეხედონ თავიანთს”, – აღნიშნავს კლინიკური ფსიქოლოგი ჯესიკა მეგიდსონი.
კიდევ ერთმა კვლევამ დაადგინა, რომ კომედიის ცქერისას ჩვენში ენდორფინების სისტემა აქტიურდება და ეს სიამოვნების გრძნობას გვიჩენს. ენდორფინები – “პოზიტიური შეგრძნებების” ელემენტები ტვინში გამოიყოფა და ნერვულ სისტემასა და ფსიქოლოგიურ ფუნქციონირებაზე დადებითად მოქმედებს. მაგრამ იგივე კვლევა გვიჩვენებს, რომ სევდიანი ფილმებიც მსგავს პროცესებს აღძრავს ტვინში, ენდორფინი, გარდა სიხარულისა, ააქტიურებს სხვისი ტკივილის გათავისების უნარსაც. გარდა ამისა, ეკრანზე ტრაგედიის ცქერა – რაც რეალურ ცხოვრებაში გამოცდილი ტრაგედიის შეგრძნებებისგან განსხვავებულია – განსაკუთრებით ააქტიურებს ენდორფინების სისტემას, შედეგად კი შვების, ბედნიერების განცდას გვიტოვებს.
კიდევ ერთი კვლევის მიხედვით, ტრაგედიისშემდგომი ემოციები ჩვენი ტვინის ემპათიურ მხარეს განსაკუთრებით ააქტიურებს და თანაგრძნობას აღვიძებს. ნეიროეკონომიკის პროფესორის, პოლ ზაკის თანახმად, სევდიანი ფილმების ცქერის შემდეგ განსაკუთრებით ყურადღებიანები და თანამგრძნობები რომ ვხდებით, ეს გამოყოფილი ჰორმონის, ოქსიტოცინის დამსახურებაა. როცა ჩვენ სხვა (თუნდაც ფიქციური) ადამიანის გასაჭირს ვხედავთ, ტვინი ოქსიტოცინს გამოყოფს, რაც სხვებზე ზრუნვას “გვიბრძანებს”. ეს ერთგვარი “ემპათიის გავარჯიშებაა”, რაც გარშემომყოფებთან უფრო ინტენსიური ურთიერთობისკენ გვიბიძგებს და მათზე ზრუნვა სიხარულს გვანიჭებს. სწორედ ურთიერთკავშირისა და მფარველობის გრძნობების ხელახლა გამოცდის სურვილით შეიძლება შეიძლება აიხსნას ის, თუ რატომ გვინდა მუდმივად სევდიანი, ტრაგიკული დასასრულის მქონე ფილმების ცქერა.
ნორმალურია თუ არა ეს?
რასაკვირველია. ეს სრულიად ბუნებრივი მოვლენაა. ჩვენს ტვინს ბუნებრივი უნარი გააჩნია, სევდიანი განწყობიდან ხალისიანზე “გადართვა” გვიბრძანოს. როგორც მონაცემები გვიჩვენებს, მამაკაცებისა და ქალების მაღალი პროცენტი ტირილის შემდეგ შვებას გრძნობს და გაცილებით უკეთ ხდება. თუმცა სევდიანი ფილმები მხოლოდ კათარზისისთვის არაა. კვლევებმა ისიც აჩვენა, რომ როცა ადამიანები ემოციებს ერთად გამოცდიან, მათ ტვინები სინქრონში მუშაობს, რაც კოლექტიური ერთიანობის, ახლობლობის და თანადგომის განცდას აჩენს, რაც სევდის მომენტში ადამიანს ძალიან სჭირდება.
ამრიგად, არ შეგეშინდეთ ძლიერი გრძნობების, განაგრძეთ სევდიანი ფილმების ყურება და კინოს სიყვარული.
